Kedilerde Rutin Sağlık Bakımı

Rutin sağlık bakımı, kedinizi yaşamı boyunca sağlıklı tutmak için ihtiyaç duyulan acil olmayan, genel bakım anlamına gelir. Buna aşılar, rutin veteriner bakımı, parazit kontrolü ve diş bakımı, doğru beslenme, temizlik ve evi tehlikelerden koruma dahildir.

VETERİNER BAKIMININ ÖNEMİ

Avrupa Evcil Hayvanlar Parazit Konseyi (ESCCAP), yetişkin kediler için üçer aylık periyotlar şeklinde yılda 4 kez veteriner hekimin ziyaret edilmesini önerir. Kuduz aşısının da yasal zorunluluk olması sebebiyle yılda en az bir kez tam bir veteriner muayenesinden geçmelidir.

Yavru kedilerin, yaklaşık 4 aylık olana kadar genellikle her 3 ila 4 haftada bir veteriner ziyaretleri gerekir. Geriatrik kediler (8 ila 9 yaşından büyük) veterinerlerini yılda iki kez veya daha sık görmelidir çünkü hastalık daha yaşlı evcil hayvanlarda daha yaygındır ve uygun tedaviyi sağlamak için daha erken teşhis edilmelidir. Veteriner hekiminiz, erken böbrek veya karaciğer hastalığını izlemek için rutin kan testleri gibi sağlıklı yaşam programı önerebilir.

HASTALIK BELİRTİLERİ

Kedinize herkesten daha aşina olduğunuz için, başka bir kişinin veya bir veteriner hekimin bile gözden kaçırabileceği hastalık belirtilerine karşı onu dikkatle izlemelisiniz.

Genel hastalık belirtileri arasında iştahsızlık veya aktivite azalması yer alır. Diğer daha spesifik belirtiler arasında kusma ve ishal, daha sık (veya daha az) idrara çıkma, öksürme ve hapşırma veya gözlerden, kulaklardan veya burundan akıntı gelmesi yer alır.

Hastalık ayrıca ciltte veya kulak çevresinde tüy dökülmesi veya kaşıntılı alanlar olarak da ortaya çıkabilir. Kas-iskelet sistemi ile ilgili problemler genellikle bir bacağa ağırlık vermemek gibi kasılma veya topallama olarak görülebilir. Kediniz bu belirtilerden herhangi birini bir veya iki günden uzun süre gösteriyorsa, veteriner hekiminizi ziyaret etmeniz iyi bir fikir olabilir.

AŞILAR

Köpeklerde ve insanlarda olduğu gibi, kedilerde de aşılama koruyucu hekimliğin önemli bir bileşenidir. Aşılar, hastalığa maruz kalmadan önce bağışıklık sistemini enfeksiyona karşı uyarmak için yapılır.

Ciddi bulaşıcı hastalıklara (örneğin panleukopeni, herpes virüsü) karşı temel savunma olarak kedilere rutin bazı aşılar yapılmalıdır. Diğer bazı aşılar da belirli bölgelerde ve durumlarda önemlidir (örneğin, kedi lösemi virüsü). Veteriner hekiminiz, yaşadığınız bölgede ve koşullarınızda hangi aşıların önerildiğini söyleyecektir.

Aşılamada en iyi yaklaşım konusundaki tartışmalar devam etmektedir. Veteriner hekiminiz, kediniz için en iyi aşı programı hakkında size tavsiyelerde bulunabilir.

PARAZİT KONTROLÜ

Kedilere çeşitli iç ve dış parazitler bulaşabilir. Kedilerin yaygın bağırsak parazitleri arasında yuvarlak kurtlar ve kancalı kurtlar bulunur. İç parazit enfeksiyonları genellikle dışkıdaki yumurtalardan veya doğrudan anneden plasenta veya süt yoluyla yavrulara geçer.

Bazen ikincil bir konak enfeksiyonla ilgilidir. Örneğin, tenya enfeksiyonları, ya pirelerde ya da enfekte olmuş avın (fareler gibi) dokusunda larvaların yutulması yoluyla geçirilir. Dolayısıyla pireleri ve benzer faktörleri engellemeniz tenya gibi iç parazitlerden korunmayı da kolaylaştırır.

Bağırsak solucanları sindirim sistemine zarar verir ve kan kaybına neden olur. Ayrıca temel besin maddelerinin emilimini de engellerler. Enfeksiyon, dışkı örneklerinde solucan yumurtaları (veya bazen kurtlar veya kurt parçaları) bulunarak teşhis edilir.

Dışkı örnekleri yavru kedilerde birkaç kez, tüm ev kedilerinde periyodik olarak (genellikle yılda bir) ve özellikle parazitlerle enfekte olma olasılığı olan dış mekan kedilerinde yılda en az iki kez test edilmelidir.

Kedilerin bağırsak kurtları genellikle insanlarda bağırsak enfeksiyonuna neden olmaz; bununla birlikte, zayıflamış bir bağışıklık sistemi olan kişilerde karın ağrısı ve enterite yol açan kancalı kurt enfeksiyonları gelişmiştir. Yuvarlak kurt larvaları da insanları enfekte etme potansiyeline sahiptir; yutulan larvalar, göz gibi hassas organlara veya gelişmekte olan bir fetüse girebilir.

Kedi sahipleri, tüm kum kutularını sık sık temizlemeli (bu bağırsak parazit yumurtalarının bulaşıcı hale gelmesi en az bir hafta sürer) ve kedi kumu, dışkı, kusmuk ve diğer vücut sıvılarına maruz kaldıktan sonra ellerini iyice yıkamalıdır.

Kediler ayrıca koksidia veya toksoplazma gibi protozoalarla da enfekte olabilir. Bunlar sindirim sistemi hücrelerinin içinde yaşayan mikroskobik parazitlerdir. Kedi sahipleri için en büyük endişe, doğrudan yumurtalar yoluyla veya dolaylı olarak çiğ etteki (genellikle av hayvanlarından) enfektif kistler yoluyla bulaşan toksoplazmozdur.

Toksoplazmoz genellikle kedilerde sadece hafif sindirim bozukluğuna neden olur, ancak insanlara bulaşırsa daha ciddi hastalıklara neden olabilir. Özellikle risk altındaki kişiler arasında hamile kadınlar, küçük çocuklar ve AIDS’li kişiler veya kanser için kemoterapi alanlar gibi bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar bulunur.

Yutulan organizmalar vücudun her yerine göç edebilir ve önemli organlara (beyin dahil) veya gelişmekte olan bir fetüse zarar verebilir. Risk altındaki kişiler, kedi dışkısına dokunmayarak ve az pişmiş et yemeyerek enfeksiyonu önleyebilir. Kedi kumu temizliği başkası tarafından yapılmalıdır. Tüketilecek tüm etler iyi pişirilmelidir.

Kedilerin diğer iç parazitleri arasında parazitler (bağırsakları veya karaciğeri enfekte edebilen yassı kurtlar) ve akciğer kurtları bulunur. Avlanan açık hava kedileri, özellikle su yakınında yaşıyorlarsa veya avlanıyorlarsa, bu enfeksiyonlara yatkındır.

Salyangoz ve kurbağa gibi suda yaşayan hayvanlar, gelişen fluke veya akciğer kurdu larvaları için ortak konaklardır. Bu enfeksiyonlar dışkı örneklerinin test edilmesiyle teşhis edilir.

Kediler ayrıca sivrisinekler tarafından bulaşan parazitler olan kalp kurtlarıyla da enfekte olabilir. Kalp kurdu hastalığı Amerika Birleşik Devletleri’nin ve Avrupa’nın bir çok bölgesinde yaygındır. Türkiye’de de vaka sayılarında artış olduğu biliniyor.

En sık kan testi ile teşhis edilir ve ilaç verilerek önlenebilir. Kedilerde kalp kurdu enfeksiyonunu 1 ay geriye dönük olarak tedavi eden ve 2 ay koruma sağlayan, toplamda kesintisiz tek doz ile 3 ay etkinlik sağlayan yeni jenerasyon topikal ürün veya sadece aylık koruma sağlayan ürünler vardır.

Kalp kurdu tedavisi oldukça zor ve zahmetli bir hastalık olduğundan dolayı en etkili yaklaşım taşıyıcı etkenlere fırsat tanımayan uzun süreli ve aralıksız korunmadır.

Kedilerin dış parazitleri arasında pire ve keneler ile uyuz akarları ve kulak akarları bulunur. Pireleri ve keneleri kontrol etmek için aylık veya üç aylık uzun süreli koruyucu ürünler mevcuttur. Vücut spreyleri veya deri üzerine kürek kemiklerinin arasına damlatılan “spot on” topikal damlalar ile uygulanabilir.

Yakın zamanda yapılan bir anket, kedi sahiplerinin pire ve kenelere karşı etkili, uzun ömürlü formülasyonları yüksek düzeyde tercih ettiğini gösterdiğinden, bu, sahip uyumu açısından önemlidir.¹

Evcil kediler için (ve muhtemelen sahipleri için) stres, veteriner ziyaretlerinin sayısını azaltmak için bir tetikleyici olduğundan (Volk at al., 2011), tek bir dozdan sonra kenelere ve pirelere karşı üç aylık koruma sağlayan bir ürün, sahiplerin aynı zaman aralığında kedilerini üç kez yerine bir kez koruyucu ürün kullanma avantajı sağlar.²

Daha uzun süreli bir ürün alan evcil hayvanlar, genel olarak, aylık bir ürün alan hayvanlara kıyasla, yılda daha fazla ay boyunca pire ve kenelere karşı korunur.²

Uyuz akarları, akar belirtileri veya yumurtaları için enfekte bölgelerin derisini kazıyarak tespit edilebilir. Uyuz belirtileri, ciltte kırmızı, pullu alanlar ve kelleşen alanlar veya her ikisini içerir. Cheyletiella adı verilen bir tür uyuz “yürüyen kepek” olarak adlandırılır.

Bu büyük akar, cildin yüzeyi boyunca kaşıntıya neden olurken, diğer uyuz akarları, cilt katmanlarının veya tüy köklerinin daha derinlerinde bulunur. İnsanlar ayrıca oyuk açan uyuz akarları (Sarcoptes) ve Cheyletiella ile de enfekte olabilirler.

Dış mekan kedileri, belirli bir sineğin gelişim aşaması olan bir Cuterebra larvası ile de istila edilebilir. Larvalar genellikle kemirgen ve tavşan deliklerinin çevresinde bulunur ve kedilerin derisinin altına girerler. Bu durum, cilt yüzeyinde küçük, yuvarlak bir solunum deliği ile cilt altında, genellikle baş veya boyun bölgesinde büyük bir şişlik ile sonuçlanır. Tedavi, larvanın çıkarılması ve ortaya çıkan yaranın tedavi edilmesinden oluşur.

DİŞ BAKIMI

Kedilerin yaşamları boyunca diş bakımına ihtiyaçları vardır. Kedinizin dişlerini ve diş etlerini kuru mama ile besleyerek ve veteriner hekiminiz tarafından gerçekleştirilen profesyonel diş temizliği programını takip ederek iyi durumda kalmasına yardımcı olabilirsiniz. İyi diş bakımı, tedavi edilmezse diş eti iltihabına ve diş eti hastalığına sebep olabilir. Şiddetli diş hastalığı vakalarında, diş çekimi yaygındır.

TEMİZLİK

Kediler sıklıkla kendilerini temizlerler. Kısa tüylü ırkların genellikle sahipleri tarafından çok az fırçalanma veya banyo yapılması gerekli olur. Uzun tüylü kedilerin veya hastalık nedeniyle temizlenmeyi bırakan kedilerin rutin olarak fırçalanması, dökülen tüyleri toplamak ve tüy matlaşmasını önlemek için önemlidir.

Fırçalama ayrıca kedilerin yediği tüy miktarını da sınırlar ve bu da tüy yumağı oluşumunun azalmasına yardımcı olur. Birçok kedinin fırçalanmayı ve temizlenmeyi sevmesi bir ödül ve bağlanma zamanı olarak kullanılabilir. Alttaki deriyi kesmemek için oluşan topaklar elektrikli makasla (makasla değil) çıkarılmalıdır.

Kedinizin kulaklarının temizliği rutin olarak kontrol edilmelidir. Kulaklarda kir ve kulak kiri birikirse, enfeksiyona yol açabilecek organizmaları barındırabilirler. Veteriner hekiminiz kedinizin kulaklarını güvenle temizleyebilir. Düzenli olarak temizliğe ihtiyaç duyulursa, veterinerinizden bunun nasıl yapılması gerektiğini göstermesini isteyin.

Sağlıklı kedilerin nadiren banyoya ihtiyacı vardır. Ancak banyo yapılması gerekiyorsa sadece kedilerde kullanımı onaylanmış evcil hayvan şampuanları kullanılmalıdır.

EV TEHLİKELERİ

Kediniz, kimyasallar, böcek ilaçları, temizlik malzemeleri, antifriz, elektrik kabloları, ilaçlar, alkol ve zehirli olabilecek yaygın ev bitkileri dahil olmak üzere evdeki tehlikelerden korunmalıdır. Neredeyse her şeyi çiğneme eğiliminde olan meraklı yavru kediler daha büyük risk altındadır ve bu ürünler tüm kedilerin erişemeyeceği bir yerde tutulmalıdır.

Kediler, aspirin, asetaminofen, ibuprofen ve soğuk algınlığı ilaçları dahil olmak üzere ortalama bir evde yaygın olarak bulunan birçok ilaca karşı duyarlıdır. Veteriner hekiminiz tarafından özel olarak talimat verilmedikçe, kedinize asla herhangi bir beşeri ilacı vermeyin.

Çok katlı apartmanlarda erişkin ve yavru kediler açık pencerelerden veya balkonlardan uzak tutulmalıdır. Çevik olmalarına ve genellikle havada doğrulabilmelerine rağmen, kediler büyük bir yükseklikten düşerlerse ciddi yaralanmalara maruz kalabilirler.

KISIRLAŞTIRMA

Üreme planlanmadığı sürece tüm kediler kısırlaştırılabilir (dişi veya erkek). Bu, istenmeyen yavru kedileri önler ve rahim kanseri veya enfeksiyon gibi ciddi tıbbi sorunları önler.

Kısırlaştırma ayrıca araba kazalarına, kavgalara ve diğer yaralanmalara neden olabilecek dışarıda dolaşma dürtüsünü de azaltır. Kısırlaştırılmış erkek kedilerin de bölgelerini işaretlemek için idrar püskürtme olasılığı çok daha düşüktür. Kısırlaştırma işlemi genellikle kediler yaklaşık 6 ila 7 aylıkken yapılır.

Referenslar:

1.Lavan at al. 2021

2.Lavan at al. 2018,2020,2021